Dinsdag 8 september is Nederlands schrijver Joost Zwagerman ons komen te ontvallen. Om 23.30 uur plaatselijke tijd werd op het nieuws bekend gemaakt dat hij na een periode van depressie zelfmoord heeft gepleegd.
De Nederlandse schrijver behoorde tot de meest gelezen Nederlandse schrijvers van zijn generatie. In 2008 ontving hij de Gouden Ganzenveer voor zijn gehele oeuvre. Zijn werk verscheen in vertaling in Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Tsjechië en Japan. Daarmee is Joost toch een internationale bekendheid, maar binnen de Surinaamse gemeenschap is vooral bekend om dat ene beruchte boek.
De Buitenvrouw
In 1994 verscheen de roman De buitenvrouw, van de Nederlandse schrijver Joost Zwagerman, over de verhouding tussen een blanke docent Nederlands die gehuwd is en een donkere docente gymnastiek. Deze roman bereikte de longlist van de Libris Literatuur Prijs en zou in Nederland meer dan 250.000 exemplaren verkopen. Op basis van dit succes maakte Zwagerman in 2002 een tournee door Suriname, waar hij onder andere in Paramaribo optrad met Denise Jannah en Adriaan van Dis.
Het verhaal
Het verhaal begint, als elke affaire, met aantrekkingskracht. Theo en Iris begeleiden een werkweek, en terwijl ze achter een groep havo4-leerlingen aanbanjeren door het bos, raken ze in gesprek. Ze spreken elkaar vaker, Theo stelt eens een kopje koffie voor, en uiteindelijk belanden ze in Iris’ huis – niet in haar bed, maar op de bank. Dat maakte het misschien nog wel veel spannender, dat oneigenlijke gebruik van het huiselijke, en als bij hun eerste vrijpartij een plant om is gegaan, komt het opruimen hem voor als een ‘huwelijkse pas de deux’.
Waarom maakte dit boek veel los in de Nederlandse maatschappij?
Dit boek geeft een beeld van de verhoudingen tussen leerlingen en leraren en de roddels die op het voortgezet onderwijs de ronde doen. Het principe van een docent met een donkere huidskleur, die een schok teweeg brengt was voor die tijd al redelijk achterhaald. Desondanks vond men het interessant om te lezen hoe een man zo gefascineerd kan raken door iets als ras, dat hij totaal verandert. Hij is gespitst op racisme en bedriegt zelfs zijn vrouw, terwijl hij een relatie heeft waarin hij niks te kort komt. Zwagerman voegde hiermee wat dubbelzinnigheid toe aan het verhaal.
Dubbelzinnig
In Nederland was het lange tijd een vanzelfsprekendheid dat Surinamers er een buitenvrouw op nahielden. Ook in het boek van Zwagerman heeft de man van Iris een buitenvrouw, maar het verhaal draait vooral om het gegeven dat juist een blanke man er met een Surinaamse vrouw een buitenvrouw op nahoudt. Volgens recensenten probeerde Zwagerman met deze climax de taboes te doorbreken. Een nobele bijdrage met een internationale mindset.
Recente reacties