Ben jij goed genoeg om als Nederlander te worden gezien?

Afgelopen vrijdag 27 mei vond in het Tropenmuseum een milestone event plaats; de lancering van het langverwachte boek White Innocence van Gloria Wekker. Wekker is sociaal en cultureel antropoloog. In White Innocence onderzoekt zij de manieren waarop het koloniale verleden van Nederland doorwerkt in het heden en de in de manieren waarop wij onszelf en anderen definiëren. Ik had het geluk om dit event bij te wonen .

Het thema van de avond was; ‘Wie zijn Wij?’. De centrale vraag bij dit thema was wat het betekent om Nederlander te zijn en wie bepaalt of iemand wel of niet Nederlands genoeg is. Vooral als je er niet ‘typisch Nederlands’ uitziet. Het thema paste perfect bij het Tropenmuseum vanwege de kleurrijke thema’s en events die dit museum huist, evenals de connectie van het Tropenmuseum met alles wat niet ‘wit’ is. Noemenswaardig is ook dat het Tropenmuseum als missie heeft een maatschappelijke bijdrage te leveren aan het wereldburgerschap door niet alleen te kijken naar de verschillen tussen mensen, maar ook naar wat ons als mens bindt. Als Afro-Nederlander vind ik het Tropenmuseum een culturele instelling waar ik mij meer thuis voel dan bijvoorbeeld het Rijksmuseum, waar ik een mindere connectie met mijn roots voel.

Prominente leden

De uitverkochte zaal (lege plekken door ‘no shows’ daargelaten) bestond naast de familie Wekker, die in grote getale aanwezig was,  uit kunstenaars, muzikanten en academici zoals Quinsy Gario, Isabel Hoving, Markus Balkenhol, Susan Legêne, Seada Nourhussen, Wayne Modest, Charl Landvreugd en Nancy Jouwe, die de presentatie en moderatie verzorgde.

Ook oud burgemeester van Amsterdam Job Cohen was van de partij evenals de directeur van het Tropenmuseum Stijn Schoonderwoerd. De muzikale aankleding werd verzorgd door ‘the lady of jazz’ Denise Jannah met haar prachtige stem.

De zeer getalenteerde Shishani Vranckx [hierboven afgebeeld] had een aangrijpende introductie waarin zij liet horen waarom zij door haar eigen persoonlijke ervaringen met racisme, discriminatie en seksisme zo dankbaar is voor het boek van Gloria Wekker en waarom zij als persoon en artieste juist die avond op het podium aanwezig wilde zijn. Ik heb het geluk dat mijn vriendin Roeselien Wekker (jawel, de pitchexpert) het nichtje is van Gloria Wekker, waardoor ik bij de Wekker familie aan kon sluiten. Voor de lezers van Internationaal Ambitieus die er helaas niet bij konden zijn om wat voor reden dan ook, zal ik daarom zo goed mogelijk in kaart brengen hoe ik deze avond heb beleefd.

Lezing White Innocence

De directeur van het Tropenmuseum Stijn Schoonderwoerd deed de introductie. Hierbij sprak hij het belang van het thema van de avond en het boek White Innocence uit. Zijn introductie werd vervolgd door die van de moderator, Nancy Jouwe. Nancy Jouwe is uitermate geschikt om de rol van moderator op zich te nemen door haar verbinding met verschillende thema’s die bij het onderwerp passen, zoals de verdieping in het interculturele dialoog. Daarbij houdt Nancy zich  op dit moment bezig met de postkoloniale geschiedenis en de slavernijgeschiedenis.

Toen Gloria Wekker het podium opkwam om met haar lezing te beginnen, ontstond er een werkelijke orkaan aan geluid door het applaus dat ze van het publiek kreeg. Naast de enthousiaste en trotse familie Wekker, die vooraan de zaal een deel van deze orkaan aan geluid verzorgde, was het in alle hoeken van de zaal in het Tropenmuseum al snel duidelijk dat dit kabaal ook vooral een blijk van waardering was voor de prestatie van Gloria Wekker die deze avond werd gevierd. Dit boek wordt beschouwd als een milestone. Het is een houvast voor degenen in de huidige samenleving in de strijd tegen de identiteitscrisis en ongelijke behandeling in Nederland waar men tegenaan loopt. Gloria omschreef de lancering van haar boek als een schip dat eindelijk te water werd gelaten, terwijl champagneflessen vrolijk tegen het schip aan kletsen om dit event te vieren. Gloria gaf verder aan dat de vijf hoofdstukken waar White Innocence uit is opgebouwd, zijn gebaseerd op de bevindingen van haar onderzoek en haar persoonlijke ervaringen.

Twee maten

Het komt steeds meer naar buiten dat er in Nederland met twee maten wordt gemeten. Gloria gaf aan dat zij talloze typische situaties kan noemen waarin naar voren komt dat wit Nederland haar handen in eeuwige onschuld wast en geen kritische zelfreflectie hanteert. Mijn favoriete twee voorbeelden over meten met twee maten, zijn te zien in de documentaire Zwart als Roet van Sunny Bergman “wie kan een fiets stelen” en in de clip van Salaheddine “wie is Marokkaans en wie is Nederlands“.

Ben ik gek?

White Innocence is zo belangrijk omdat dit het eerste boek is dat zo duidelijk het verhaal en de emotionele lading van vooral de ‘zwarte Nederlander’ in de huidige maatschappij dekt en scenario’s en gedachtes op een academische, begrijpelijke en vooral identificeerbare manier verwoordt en weerlegt. Dit ontbrak al die tijd! Het boek is er nu eindelijk. Ik hoorde iemand tijdens deze avond ook zeggen: “Door dit boek heb ik eindelijk het gevoel dat ik niet gek ben, dat ik het mij niet allemaal verbeeld!”.  

White Innocence gaat niet over onwetendheid, maar meer over de keus om de andere kant op te kijken wanneer er kritische punten moeten worden besproken. Er wordt niet eerlijk toegegeven dat niet iedereen gelijk wordt behandeld waardoor er ook niet concreet iets kan worden gedaan om de ongelijkheid op te lossen.  

In de huidige maatschappij wordt van de niet-witten verwacht dat zij volledig assimileren in de witte menigte om erbij te horen. Eigen cultuur, meningen en opvattingen mag je er eigenlijk niet op na houden als je enigszins geaccepteerd wilt worden. Het is ook zo dat mensen de ‘burden of their skin’ dragen. Wit wordt geassocieerd met onder andere; ‘goed’, ‘onschuldig’, ‘expert’, terwijl zwart wordt geassocieerd met; ‘slecht’, ‘humoristisch’, ‘in dienst van’. Er kwam een voorbeeld aan bod van een witte Nederlandse man die een zwarte dokter met afro kreeg voor zijn behandeling en het hier niet mee eens was en ‘een echte dokter’ wilde hebben. Deze man besefte gelukkig tijdig dat dit een opmerkelijk oordeel was op basis van kleur. Hij schaamde zich hierna ook voor deze gedachte.

Zwart in Nederland

Als zwart persoon in Nederland is het vaak lastig om racisme aan te tonen omdat het zo ‘glibberig’ is. Over het algemeen zal de dader het standaard riedeltje vasthouden van eerst iets op een ‘grappige’ manier verpakken. Vervolgens als diegene dan wordt aangesproken op het racistische element in de opmerking, vervalt hij of zij vaak in ontkenning. Als dat uiteindelijk ook niet helpt, volgt vaak de spijtbetuiging ‘zo heb ik het niet bedoeld’ die als laatste troef wordt gebruikt. Denk maar aan Jack Spijkerman zijn reactie tegenover Humberto Tan tijdens RTL Late Night: “Niet alleen zwart, maar nog dom ook”. Klassiek voorbeeld van het riedeltje. Het kan ook zijn dat een dergelijke misplaatste opmerking voor het gemak onder sarcasme of satire wordt geplaatst.

Uitreiking eerste exemplaar

Aan het einde van de avond overhandigde Gloria Wekker op het podium het eerste exemplaar van White Innocence uit. Dat deed ze uiteraard niet aan zomaar iedereen. De gelukkigen waren Job Cohen, Quinsy Gario, tevens haar voormalige student, en ook de nieuwe generatie uit de Wekker familie kreeg allemaal het eerste exemplaar van Gloria. In de eerste pagina van het boek worden zij de nieuwe generatie antiracisten genoemd. Ik vond het een mooie touch dat de nieuwe generatie alvast wordt klaargestoomd om de volgende strijd te voeren.

Ondanks dat er deze avond zoveel werd besproken, verslapte mijn aandacht voor geen seconde. Sterker nog, ik kreeg daar gewoonweg niet de kans voor tijdens dit drie uur durend event. Het educatieve gedeelte maar ook het entertainmentgehalte was gewoonweg van zulke hoge kwaliteit dat mijn enige teken van de tijdspassage de harde stoel was waar ik op zat.

Toekomst

Al met al was dit een avond waar ik veel heb opgestoken en een nieuwe moed voor de toekomst heb verkregen. Ik daag jou als lezer verder ook uit te bedenken wat de ‘burden of your color’ is en hoe je hiermee geconfronteerd wordt. Dankzij White Innocence wordt het voor verschillende groepen makkelijker om hun gevoelens te verwoorden en  krijgen anderen meer inzicht in wat kwetsend kan zijn voor hun medemens. Ik hoop dat als wij allen lering trekken uit het boek van Gloria Wekker, wij een nieuw tijdperk in kunnen gaan met respect voor elkaar en dat wij ons kunnen richten op wat ons bindt, in plaats van wat ons verdeelt.