Onlangs bezocht ik zoals vaker mijn moeder in Amsterdam Zuidoost, ook wel genaamd de Bijlmer. Dit is de plek waar ik meer dan vijfentwintig jaar heb gewoond. De Bijlmer betekent voor mij bekende gezichten, bekende routes en ook bekende praktijken, maar vooral de plek waar ik mijn jeugd heb doorgebracht. Ik heb het gedeelte waar ik heb gewoond altijd ‘Bijlmer light’ genoemd. Maar waarom? Wilde ik mij distantiëren van de cliché gedachtes die sinds het ontstaan van de Bijlmermeer de ronde doen? Dat de Bijlmer de plek is die je koste wat kost moet vermijden. De plek waar er vooral onzuivere praktijken plaatsvinden. De plek waar je veel alleenstaande moeders, dronkenlappen, loverboys, gebroken gezinnen, immigranten en over het algemeen laag opgeleide mensen kunt vinden. Amsterdam Zuidoost kampt nog steeds met een oorlog. In mijn ogen heeft deze te maken zowel intern als extern te maken met imago.
Amsterdam
Amsterdam is de grootste gemeente van Nederland en telt op het moment ongeveer 831.000 inwoners. Daarbij staat Amsterdam bekend als een multiculturele stad waar sinds de meest recente telling wordt uitgegaan dat er 180 verschillende nationaliteiten te vinden zijn in deze stad.Stiekem weten wij waar het overgrote gedeelte van deze nationaliteiten zich bevindt. Voor een stad als Amsterdam met zijn relatief kleine oppervlak van 219 vierkante kilometer, die ook nog eens twee meter onder zeeniveau ligt, heeft zij toch een behoorlijk aantal inwoners. Amsterdam is een culturele hoofdstad die mensen van zowel binnen- en buitenland graag aandoen. De stad wordt vooral geassocieerd met verdraagzaamheid, vrijheid, ouderwetse gezelligheid en is natuurlijk voor het nationale en internationale uitgaand publiek een walhalla aan mogelijkheden om van god los te gaan indien men dat zou willen.
Dat Amsterdam geliefd is, kan je wel horen aan het volgend lied; ‘Geef mij maar Amsterdam’ van Johnny Jordaan en Tante Leen. De stad wordt zoveel mogelijk opgehemeld; het is het leukste jongetje in de klas. Maar in dezelfde klas waar Amsterdam als het lievelingetje wordt gezien, zit ook die ene leerling waar men een lagere dunk van heeft; de Bijlmer.
Bijlmer
Voor de mensen in binnen- en buitenland die niet bekend zijn met de oorsprong van de Bijlmermeer, een korte omschrijving. De bouw van de Bijlmermeer startte in 1966 en het idee was dat dit project hét toonaangevende pronkstuk van de stad Amsterdam zou worden waar de modelburger een duidelijke afscheiding heeft tussen wonen, werk en recreatie. Helaas voor de theorie viel de praktijk vies tegen omdat de voorzieningen achterbleven op de verwachtingen en doordat er elders in de regio moest worden geconcurreerd met eengezinswoningen. Lang verhaal kort gemaakt; de Nederlandse modelburgers bleven weg uit de Bijlmermeer en de kansarme ‘Nieuwe Amsterdammers’ concentreerden zich in dit stadsdeel. Tip: Bekijk ook de pagina van ‘Bijlmer in Tijd’ van het Bijlmermuseum voor interessante gedetailleerde ontwikkelingen van dit stadsdeel.
Eerlijk gezegd heb ik tijdens mijn levensjaren in de Bijlmer de verhalen zelf nooit dusdanig als waarheid ervaren. Ik heb nooit een zogenaamde ‘strijd’ onder de kansarmen ervaren, maar wat wist ik nou als tiener die altijd binnen een boek aan het lezen was en zelden buiten rondhing. Wat ik wel wist, is dat ik al redelijk snel doorhad wie ik een goed persoon vond en bij wie ik uit de buurt bleef. Misschien dat ik door dit instinct een ‘Bijlmer-light’ ervaring heb gehad. Althans, dat moet wel als ik al die demoniserende verhalen van anderen over de Bijlmer moest geloven. Als deze verhalen uit deze tijd klopten, zijn ze vandaag de dag nog steeds waar en wie is daar schuldig aan? Is het überhaupt mogelijk om op te groeien in de Bijlmer en toch succesvol te worden als je door de omgeving al twee nul achterstaat? Ik had wel vaak het gevoel mij te verdedigen als ik buiten de Bijlmer was en iemand mij vroeg waar ik vandaan kwam. Men deed aan zogenaamde ‘Bijlmer shaming’.
Bijlmer shame
‘Is het daar niet gevaarlijk?’. ‘Hoor je vaak schoten?’. ‘Is het echt zo erg?’. Dat zijn enkele vragen die ik kon verwachten als ik mensen die ik net ontmoette vertelde dat ik uit Zuidoost kwam en zij geen ‘hands-on’ ervaring hebben van de Bijlmer. Op een gegeven moment bereid je je al mentaal voor op de vragen en geef je schoorvoetend toe dat je daadwerkelijk als zwarte Nederlander heel stereotypisch uit de Bijlmer komt. Ongemakkelijk voelt dat. Waarom? Misschien dat ik het beeld van mijn stadsdeel bewust of onbewust toch wel heb laten inzinken.
Zo werd het in mijn jonge jaren vooral op school ook tot een punt gemaakt dat ik Ghanees ben. Dit gebeurde dan weer door mijn Surinaamse klasgenootjes. Little did they know dat ik eigenlijk ook half Surinaams ben. Met een achternaam als ‘Appiah’ straal je nou eenmaal eerder de Ghanese vibe uit. Gelukkig was ik niet zo dat ik een populariteitswedstrijd wilde winnen, dus deze informatie hield ik voor mij. Deze strijd ging ik niet aan en achteraf gezien ben ik blij dat ik mijn energie hieraan niet heb verspild. Ik ben vast niet de enige Zuidoost bewoner die door klasgenootjes werd gepest omdat ik van een ‘mindere’ afkomst was. Er leek een hiërarchie te zijn. De Surinamers waren het meest populair, daarna de Antillianen en helemaal als laatst de Ghanezen.
Het is interessant te weten dat over het algemeen de laatstgenoemde van de klassieke migrantengroep uit de Bijlmer het hardst lijkt te werken en voor zover ik om mij heen zie ook de meeste succesverhalen hebben op verschillende gebieden. Denk maar aan voetballers zoals Quincy Owusu-Abeyie en Timothy Fosu-Mensah die bij Manchester United speelt en onlangs ‘zijn’ Kraaiennest opzocht waar hij is opgegroeid. Akwasi (afbeelding boven) is naast artiest ook theatermaker en heeft vaker bij ‘De Wereld Draait Door’ opgetreden en is zoals zijn naam al duidelijk maakt Ghanees.
Uiteraard is het na de schoolperiode tijd om volwassen te worden en de verschillen in afkomst achter ons te laten. Het is aan ons om te bewijzen dat je in een stadsdeel als Amsterdam Zuidoost kan opgroeien en succesvol kan zijn. Het ontkrachten van een onjuist negatief imago van Amsterdam Zuidoost en het tegendeel bewijzen weet Ryan van Heynegen, oprichter van ‘Ik kom uit de Bims’ als geen ander. Onder leiding van Ryan richt deze organisatie zich namelijk op het zichtbaar maken van voornamelijk rolmodellen uit Amsterdam Zuidoost door middel van film.
Acceptatie
Amsterdam Zuidoost is nou eenmaal het meest kleurrijke gedeelte van Amsterdam. De reden dat ik dat kan zeggen is omdat dit stadsdeel zich sinds 2014 officieel tot Amsterdam mag rekenen. Het is wel opvallend dat er in de periodes voorafgaande dit besluit extra trekpleisters zijn geopend om Zuidoost aantrekkelijker te maken voor bedrijven en particulieren. De Ziggo Dome, World of Food met haar diverse exotische keukens en het Bijlmerparktheater dat dankzij de verbinding met de gemeenschap een meerwaarde is op het gebied van cultuureducatie en talentontwikkeling, zijn enkele trekpleisters die tegenwoordig in de Bijlmer zijn te vinden.
Die tijd van de oude Bijlmermeer is nu langzaam aan het veranderen. Er komen meer studenten in Amsterdam Zuidoost wonen, er is meer bedrijvigheid en het gevoel van eigenwaarde stijgt onder de inwoners. De Bijlmer leeft meer en het negatieve imago is langzamerhand aan het verdwijnen. Het is soms nog steeds een imago-oorlog in Zuidoost maar met toonaangevende strijders kan iedere strijd worden gewonnen totdat er uiteindelijk van oorlog geen sprake meer is. Ik daag jou als lezer uit om eens een kijkje te nemen in Amsterdam Zuidoost en de mogelijkheden te zien die dit stadsdeel te bieden heeft.
Recente reacties