Geweldloze communicatie, ook wel verbindend- of empathisch communiceren genoemd, is niet nieuw. De hele dag door zijn we bezig om binnen ons vermogen contact te maken met de ander en onszelf. Via taalgebruik krijgen we aandacht voor iets of van iemand. We zijn ons er vaak niet van bewust dat het taalgebruik onpersoonlijk kan overkomen en zelfs gewelddadig is. Dat laatste kan tot felheid en misverstanden leiden wat maakt dat het contact verstoord raakt. In dit eerste artikel leest u hoe u bewust de eerste twee elementen van geweldloze communicatie kan toepassen. Zie het Geweldloze communicatiemodel in de afbeelding.
We ervaren het niet zo en toch communiceren de meesten van ons op een onpersoonlijke en gewelddadige manier. Onze woordkeuzes leiden dikwijls tot pijn, voor onszelf en voor de ander. Dit komt omdat er door de jaren heen in ons taalgebruik een patroon is verweven, die weinig tot geen bezieling kent. Enkele voorbeelden hiervan zijn: vergelijken, etiketten op iemand plakken, straf en beloning. Deze komen voort uit (voor)oordelen, een denk- en gedragswijze die ik persoonlijk als luie energie bestempel. Mensen nemen weinig tot geen moeite om echt contact met de ander te maken. En het is in de huidige tijd ook veel makkelijker om de ander op basis van zijn of haar uiterlijk en of gedrag in te schatten en op hem of haar een etiket te plakken. Met dit gedrag ontneem je automatisch een kans en de mogelijkheid om de ander en jezelf beter te leren kennen.
Geweldloze communicatiemodel
Het model is ontwikkeld door Marshall Rosenberg. Hij werd geïnspireerd door onder andere vredesdenkers als Mahatma Gandhi en Martin Luther King. Het model bevat niets nieuws; alles wat in het model is geïntegreerd, is al sinds eeuwen bekend. Het model is gebaseerd op de elementen: waarneming, gevoel, behoefte en verzoek.
Element 1: waarneming
Probeer het eens, uzelf of de ander alleen waar te nemen zonder te oordelen. Het lijkt heel eenvoudig en toch is het een lastige vraag. Neem bijvoorbeeld iemand waar die op dit moment tegenover u zit of staat. Voordat u het weet, hebt u de persoon als vrolijk, chagrijnig of misschien als vriendelijk geëtiketteerd. En omdat taal rijk is aan mogelijkheden, kent het ook beperkingen die het statisch maken. Het gebruik van deze beperkte taal maakt wat wij waarnemen beoordelen door een interpretatie of analyse. Een verkeerde beoordeling leidt ertoe dat je de ander kwetst. In onderstaande tekst een stuk uit een liedje van Ruth Bebermeyer, waarin hij statisch en procesmatig taalgebruik onderscheidt. Hierin wordt duidelijk wat de verschillen zijn tussen beoordeling en waarneming.
Ik heb nog nooit een luie man gezien;
ik heb een man gezien die nooit hard liep
terwijl ik naar hem keek en ik heb een man
gezien die af en toe sliep
tussen het middageten en het avondeten en die thuis bleef op een regenachtige dag, maar hij was geen luie man.
voordat je me voor gek verklaart:
Denk na, was hij een luie man of deed hij alleen maar die dingen die wij als lui betitelen?…
Etiketten zoals lui, stom en lelijk hebben duidelijk negatieve effecten. Dit geldt overigens ook voor het gebruik van de wat meer neutrale of positievere etiketten. Maar ook al is het effect positief, het verhult een feit.
Waarnemen is bewust kijken en luisteren naar feiten binnen de context zonder een oordeel, mening of analyse aan te koppelen. De Indiase filosoof Krishnamurti heeft eens gezegd dat waarnemen zonder oordelen de hoogste vorm van menselijke intelligentie is.
Element 2: gevoel
In geweldloze communicatie wordt onderscheid gemaakt tussen woorden die gevoelens weergeven en woorden die beschrijven wie of wat wij denken te zijn. Gevoelens worden over het algemeen niet verwoord en het is dan ook een uitdaging om gevoelens zo te vertalen die door de ander gehoord en begrepen worden. Vaak zit er achter een gevoel eerst een beoordeling die het feitelijke gevoel verbloemt. Lees uit onderstaand voorbeeld een beschrijving van een ´gevoel´.
`Ik voel mij waardeloos als echtgenoot´ De feitelijke gevoelens die achter de beoordeling van de man als echtgenoot zijn teleurstelling, frustratie en andere gevoelens die hij verbloemt met die opmerking.
Zie hieronder nog een voorbeeld om helder te krijgen wat het gevoel betreft en wat de beoordeling is.
´Ik heb het gevoel onbelangrijk te zijn voor de mensen met wie ik werk´. Het woord ´onbelangrijk´ zegt meer over hoe ik denk dat anderen mij zien dan wat ik voel, bijvoorbeeld verdrietig of moedeloos.
Bewustwording over deze verschillen helpt om onze gevoelens te herkennen en helder te uiten.
Volgende maand ga ik dieper in op de laatste twee elementen van Geweldloze communicatie namelijk: behoefte en verzoek.
Beste lezer, ik daag u uit om bewust met de twee eerste elementen uit het model waarneming en gevoel te werken. En deel uw ervaringen en kennis met anderen om geweldloze communicatie te stimuleren.
In onderstaande film legt Frederik Imbo uit hoe Geweldloze communicatie verbindend werkt.
Recente reacties